Yalın stok yönetimi "Hacmi Küçült, Hızı Artır’’

Covid-19 pandemisi ile birlikte dünyada meydana gelen değişimler ile müşteri taleplerinde ve tedarik zincirinde olağan üstü farklılaşmalar meydana gelmiştir. Bu değişimlere enerji arzında yaşanan sorunlar nedeni ile fiyatların yükselmesi de eklenince firmaları mevcut uygulamalarını gözden geçirmeye ve yeni çözümler bulmaya yöneltmiştir.

Rekabet şartlarının giderek zorlaştığı ve yoğun yaşandığı günümüzde, işletmeler öncelikle ayakta kalabilmek ve diğer firmalardan bir adım öne geçebilmek için, maliyetleri düşürmek amacıyla farklı yöntemler arama çabası içine girmişlerdir.

Günümüzde müşteri gereksinimleri karşılamak, yüksek kaliteli, düşük fiyatlı ürün ve hizmetler sunmak büyük önem arz etmektedir. İşletmelerin her seviyede stratejik, operasyonel ve taktik planlarında stok yönetimi unsuru yer almaktadır. Bu bağlamda yalın stok yönetimi; başlangıç noktasından ürünün tüketildiği son noktaya kadar ürünlerin sipariş edilmesi, taşınması, depolanması, stok kontrollerinin yapılmasına ilişkin planlama, yürütme ve kontrol edilmesi sürecini kapsayan bir kavramdır. Yalın stok yönetimi; satın alma, pazarlama, üretim, finans ve bilişim faaliyetleriyle yakın bir ilişki içerisinde olan, birleştirici ve kapsayıcı bir felsefedir.

Yalın stok yönetimi, yalın üretim sistemi içinde yer alır. Bu sistemde, özellikle stok düzeylerinin azaltılması, temel ve sürekli bir amaçtır. Bu sayede yalın yönetim içinde yer alan teknikler ile stok maliyetlerini (israfı) azaltıcı süreçler gerçekleştirilmektedir. Değer Akış Haritası çıkarma, 5S, Kanban ve Milk Run uygulamaları stok maliyetlerini azaltıcı yalın tekniklerdendir. Stok Kavramı ve Sermayenin Döngüsü Stoklar literatürde “envanter” olarak da tanımlanmaktadır. Envanter veya stok terimi iktisadi anlamda özel bir anlam taşır. Bu bağlamda stok; ekonomik değeri olan atıl bir kaynaktır. Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) Stoklar Standardı’nda şöyle tanımlanmıştır;

• İşin normal akışı içinde satılmak için elde tutulan,
• Satılmak üzere üretilmekte olan ya da
• Üretim sürecinde ya da hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde bulunan varlıklardır.

Stok kavramı, bir üretim sisteminde üretilen mamule dolaysız ve dolaylı olarak katılan bütün fiziksel varlıklar ve mamulün kendisi olarak düşünülebilir. Bundan dolayı stokları, hammadde, yardımcı malzeme ve mamullere bağlanan para şeklinde de yorumlamak mümkündür. Başka bir tanıma göre; kullanılmayı veya satılmayı bekleyerek, belirli bir süre atıl durumda tutulan ekonomik değere sahip kaynaklara, malzemelere veya mallara stok denir.

Stok kavramı, sanayi ve ticari işletmeler açısından tanımlanacağı gibi muhasebe açısından da tanımlamak mümkündür. Sanayi işletmeleri açısından stok, işletmelerin ortaya çıkacak ani ihtiyaçlarını karşılamak ve üretimin kesintiye uğramadan sürdürülebilmesini sağlamak amacıyla her an el altında bulundurulan mamul, malzeme, hammadde ve yarı mamul miktarı olarak tanımlanır.

Ticari işletmeler açısından ise, satılmak amacıyla bulundurulan malların belirli bir tarihteki miktarı olarak tanımlanmaktadır.

Bu tanımların yanı sıra muhasebe bilimi stok kavramını, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün ve diğer stoklar gibi bir yıldan az sürede kullanılacak olan veya bir yıl içinde nakde çevrilebileceği düşünülen kalemler olarak açıklamaktadır.

Hizmet işletmeleri açısından düşünüldüğünde, stok, gelecek dönemlerde hizmet üretiminde bulunmak, diğer bir ifadeyle hizmet üretiminin aksamaması amacıyla elde mal bulundurma faaliyetleri stok olarak tanımlanabilir.